Chiều 25/10, sau phiên khai mạc Lễ mở ký Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn - Trưởng Ban Chỉ đạo Lễ mở ký Công ước Hà Nội đã chủ trì phiên họp toàn thể với sự tham dự của đại diện 65 nước ký công ước. Tại phiên họp, các nước khẳng định cam kết biến Công ước Hà Nội thành hành động.
Vai trò lịch sử của Công ước Hà Nội
Phát biểu tại phiên toàn thể, ông Matt Thistlethwaite - đồng Bộ trưởng về Ngoại giao và Thương mại Australia, gửi lời cảm ơn Việt Nam khi đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội, sự kiện lịch sử được đánh giá là một bước ngoặt lịch sử trong nỗ lực toàn cầu nhằm thiết lập một khuôn khổ pháp lý thống nhất, ràng buộc cho cuộc chiến chống tội phạm mạng - một trong những thách thức xuyên quốc gia nghiêm trọng nhất trong thời đại số.
Ông Matt Thistlethwaite cho rằng, tội phạm mạng là một trong những thách thức cấp bách nhất của thời đại ngày nay. Những tiến bộ của công nghệ và kết nối không gian mạng đã giúp cuộc sống dễ dàng hơn, nhanh hơn và thuận tiện hơn. Nhưng cũng tạo thời cơ để tội phạm hoạt động phức tạp và tinh vi hơn bao giờ hết. Nêu dẫn chứng về thiệt hại do tội phạm gây ra tại Australia, ông Matt Thistlethwaite cho biết, trong 2 năm 2024-2025, Trung tâm an ninh mạng Australia cứ 6 phút lại ghi nhận một báo cáo về tấn công mạng, gây thiệt hại cho nền kinh tế nước này hơn 12,5 tỷ USD. Ông cho rằng, đây chỉ là một phần nhỏ trong tổng thiệt hại khi tội phạm mạng tiếp tục hoành hành tại các quốc gia.
“Tội phạm mạng không chỉ gây thiệt hại nặng nề về kinh tế, mà còn là một mối đe dọa toàn cầu ngày càng gia tăng, làm xói mòn lòng tin và gây ra những tác động sâu sắc tới xã hội. Chúng ta đã chứng kiến những người tuyệt vọng vì bị ép buộc tham gia vào các đường dây lừa đảo, nơi họ bị buộc phải thực hiện các hành vi tống tiền và lừa đảo. Nhiều gia đình mất đi toàn bộ tiền tích lũy trong cả cuộc đời vì những kẻ lừa đảo ở nước ngoài. Chúng ta đã thấy tội phạm mạng nhắm vào các hệ thống của Chính phủ, cơ sở hạ tầng quan trọng và doanh nghiệp, với hy vọng đánh cắp dữ liệu nhạy cảm và có giá trị”, đồng Bộ trưởng về Ngoại giao và Thương mại Australia nói.
Theo ông Matt Thistlethwaite, việc truy vết và quy trách nhiệm cho tội phạm mạng đang khó khăn hơn nhiều bởi hoạt động này đã lan rộng và được thực hiện xuyên biên giới: “Tội phạm mạng có thể thành lập ở một quốc gia, sử dụng lao động cưỡng bức là công dân của một quốc gia khác và nhắm vào các nạn nhân là người trong nước. Do vậy, hợp tác toàn cầu là rất quan trọng. Đó cũng là lý do Australia tự hào ký kết Công ước Hà Nội. Đây là văn kiện đầu tiên được Liên Hợp Quốc chứng thực nhằm giải quyết tội phạm mạng và thu thập dữ liệu điện tử”.
Tại phiên toàn thể, các nước đồng tình rằng, Công ước Hà Nội là minh chứng cho sự thành công của chủ nghĩa đa phương và vai trò của Liên Hợp Quốc như một diễn đàn giải quyết các vấn đề vượt qua biên giới.
Công ước Hà Nội sẽ giúp tăng cường điều tra và hợp tác giữa các nước nhằm thu hẹp không gian hoạt động của các nhóm tội phạm có tổ chức. Đây là một công cụ pháp lý có hiệu lực ràng buộc mạnh mẽ, nhằm củng cố năng lực phòng vệ tập thể trước tội phạm mạng.
Theo đại diện các nước, Công ước Hà Nội lấp đầy những khoảng trống cấp bách trong phản ứng toàn cầu đối với tội phạm mạng và tạo nền tảng thiết thực cho hành động tập thể. Công ước mang đến các tiêu chuẩn pháp lý thống nhất để loại bỏ “thiên đường an toàn” cho tội phạm mạng, đồng thời vẫn bảo đảm quyền con người. Công ước sử dụng ngôn ngữ trung lập về công nghệ, tập trung vào hành vi phạm tội chứ không gắn với công nghệ cụ thể, giúp nó thích ứng với các mối đe dọa của tương lai.
Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng
Đáng chú ý trong đó, Công ước Hà Nội cũng đặt cơ sở pháp lý để xử lý các tội phạm nhắm vào nhóm yếu thế đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi bao gồm phát tán hình ảnh riêng tư không có sự đồng thuận, lạm dụng và bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến, cùng các hình thức lừa đảo trên mạng. Đây cũng là vấn đề được Phó Tổng thống Ecuador María José Pinto González Artigas nhấn mạnh tại phiên toàn thể. Bà María José Pinto González Artigas khẳng định, trẻ em ngày nay học, chơi và có những mơ ước gửi gắm trong các bài viết, nội dung đăng tải lên mạng. Nhưng cùng không gian mạng đó, trẻ em cũng đang bị “phơi bày” trước bạo lực, bị bắt nạt trực tuyến, bị lừa đảo, thao túng cảm xúc…
“Đây là lý do tại sao an ninh mạng không thể chỉ được coi là một vấn đề kinh tế và công nghệ. Đó là một mệnh lệnh xã hội. Đó là việc bảo vệ tâm trí và trái tim của cả một thế hệ. Tương lai của an ninh mạng, các thuật toán chúng ta tạo ra phải phản ánh sự đồng cảm. Các công nghệ chúng ta phát triển phải dựa trên quyền con người. Và các quyết định chúng ta đưa ra phải luôn bắt đầu bằng một câu hỏi: Điều này có an toàn cho tất cả trẻ em không?”, Phó Tổng thống Ecuador nhấn mạnh.
Đại diện của Ghana cũng đồng tình cho rằng, tội phạm mạng là nguy cơ làm suy yếu các cấu trúc kinh tế và xã hội, xâm nhập vào các thể chế tài chính, cơ sở hạ tầng quan trọng, gây nguy hiểm cho an ninh và phúc lợi của cộng đồng và của các quốc gia. Đặc biệt tại châu Phi, nó gây bất ổn và làm trầm trọng hơn sự bất bình đẳng.
Bộ trưởng Bộ Truyền thông và Kỹ thuật số Ghana Samuel Nartey George khẳng định: “Công ước Hà Nội không chỉ là một văn bản pháp lý, mà còn là lời kêu gọi hành động. Nó đại diện cho cam kết của các quốc gia thành viên cùng nhau hành động để bảo vệ tương lai số. Nó cung cấp khuôn khổ pháp lý thực sự toàn cầu đầu tiên cho việc phòng ngừa, điều tra và truy tố tội phạm mạng, đồng thời bảo vệ các quyền tự do cơ bản đã được thiết lập trong không gian mạng”.
Trong phát biểu của mình, đại diện của Thái Lan đã thẳng thắn thừa nhận việc các nước đã đánh giá thấp mối đe dọa từ các vụ lừa đảo trực tuyến. Những gì từng là vấn đề nhỏ và có thể kiểm soát được, giờ đây đã phát triển thành một mối đe dọa nghiêm trọng, ăn sâu vào mọi khía cạnh của xã hội.
Đặt bút ký Công ước Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Kinh tế số và Xã hội Thái Lan Chaiyanok Chidchob khẳng định quyết tâm đáp trả tội phạm mạng. “Công ước Hà Nội sẽ đóng vai trò như một ngọn hải đăng hy vọng, dẫn đường cho tất cả các quốc gia hướng tới một môi trường kỹ thuật số an toàn, bảo mật và đáng tin cậy hơn. Nơi không tội phạm nào có thể lẩn trốn, không có nạn nhân nào bị bỏ lại phía sau và không có quốc gia nào phải đơn độc”.
