Đây là một trong những dự án y tế công nghệ cao trọng điểm, do Viện Gamaleya, đơn vị từng phát triển vắc-xin Sputnik V nghiên cứu và sản xuất.
Theo Giám đốc Viện Gamaleya, ông Alexander Gintsburg, loại vắc-xin này ứng dụng công nghệ mRNA và được thiết kế riêng biệt cho từng bệnh nhân, dựa trên dữ liệu di truyền của chính khối u. Vì vậy, mỗi liều vắc-xin đều là cá thể hóa, không thể sử dụng cho người khác.
Cơ chế hoạt động của vắc-xin là huấn luyện hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt các tế bào ác tính thông qua tế bào lympho gây độc. Quy trình sản xuất bắt đầu từ việc giải trình tự gen khối u, sử dụng trí tuệ nhân tạo để thiết kế mRNA mang các tân kháng nguyên đặc hiệu, sau đó tổng hợp trong hệ thống tự động hóa và kiểm định nghiêm ngặt tại Viện Gamaleya.
Nhờ vào công nghệ AI và mạng nơ-ron, toàn bộ chu trình từ phân tích gen đến sản xuất vắc-xin có thể hoàn tất chỉ trong vòng một tuần. Do tính cá nhân hóa đặc biệt, loại vắc-xin này được điều chỉnh theo khung pháp lý riêng do Chính phủ Liên bang Nga ban hành đầu năm 2025, khác với các quy trình đăng ký thuốc thông thường.
Trong các thử nghiệm tiền lâm sàng trên động vật và thử nghiệm hạn chế trên người, vắc-xin đã cho thấy những kết quả đầy hứa hẹn. Hiện tại, ngoài u hắc tố, loại ung thư da phổ biến, Viện Gamaleya còn đang nghiên cứu mở rộng phương pháp điều trị này sang các loại ung thư khó như tuyến tụy, thận và phổi không tế bào nhỏ, những bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất hiện nay.
Không chỉ tại Nga, xu hướng phát triển vắc-xin ung thư cá nhân hóa đang được nhiều quốc gia và doanh nghiệp công nghệ sinh học theo đuổi. Năm 2023, Anh đã ký hợp đồng với BioNTech để phát triển công nghệ tương tự. Tại Mỹ, Moderna và Merck & Co đang nghiên cứu vắc-xin cho ung thư da, trong khi Đại học Florida đã thử nghiệm thành công vắc-xin mRNA cá nhân hóa cho ung thư não. Trong thử nghiệm trên bốn bệnh nhân, phản ứng miễn dịch mạnh được ghi nhận chỉ sau hai ngày, giúp kìm hãm sự phát triển của khối u và kéo dài thời gian sống vượt kỳ vọng.
Theo Bộ Y tế Nga, toàn bộ chi phí sản xuất vắc-xin ước tính khoảng 2.869 USD/liều, được nhà nước tài trợ và cung cấp miễn phí cho người dân. Hiện Nga có khoảng 4 triệu bệnh nhân ung thư, với 625.000 ca mắc mới mỗi năm.
Khác với vắc-xin phòng Covid-19 chỉ nhắm đến một kháng nguyên vi-rút duy nhất, vắc-xin ung thư cá nhân hóa mã hóa nhiều tân kháng nguyên đặc hiệu cho từng bệnh nhân, cho phép hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt chính xác các tế bào ung thư trong cơ thể. Nếu thành công, dự án không chỉ mở ra bước ngoặt trong điều trị ung thư mà còn đánh dấu bước tiến lớn trong chiến lược y tế công cộng của Nga. Một số cơ sở y tế quốc tế đã bày tỏ quan tâm đến việc hợp tác, cho thấy tiềm năng mở rộng ứng dụng công nghệ này ra toàn cầu.
