Vì sao thời tiết vũ trụ khó dự đoán?

NN
Một cơn bão Mặt Trời có thể làm gián đoạn vệ tinh, ảnh hưởng đến lưới điện, gây nhiễu tín hiệu GPS và thậm chí khiến hàng không tê liệt. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa thể dự báo chính xác sức mạnh của hiện tượng này, chủ yếu vì thiếu thiết bị để đo đạc các thông số quan trọng từ sớm.

Khó khăn lớn nhất hiện nay trong dự báo bão Mặt Trời là xác định hướng của từ trường – được gọi là thành phần Bz – trong các vụ phun trào vành nhật hoa (CME). Từ trường này có thể hướng về phía bắc hoặc phía nam. Nếu Bz hướng nam, nó dễ "kết nối" với từ trường Trái Đất, khiến năng lượng tràn vào tầng điện ly, tạo ra cực quang nhưng đồng thời cũng gây nguy cơ gián đoạn lưới điện, hệ thống định vị và liên lạc. Ngược lại, nếu Bz hướng bắc, bão Mặt Trời có thể đi qua mà không gây ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hình ảnh cận cảnh của lóa mặt trời, vụ nổ bức xạ điện từ bắt nguồn từ bầu khí quyển của Mặt Trời.
Hình ảnh cận cảnh của lóa mặt trời, vụ nổ bức xạ điện từ bắt nguồn từ bầu khí quyển của Mặt Trời. (Ảnh: NASA)

Hiện nay, các thiết bị đo Bz chủ yếu được đặt ở điểm Lagrange 1 (L1), cách Trái Đất khoảng 1,5 triệu km – nơi các tàu vũ trụ như ACE và DSCOVR hoạt động. Những thiết bị này chỉ có thể đo từ trường khi cơn bão đã tới rất gần Trái Đất, tức là chỉ có thể đưa ra cảnh báo trong khoảng 15 đến 60 phút – khoảng thời gian quý giá nhưng không đủ dài để có các phương án phản ứng linh hoạt hơn.

Theo các chuyên gia, để cải thiện khả năng dự báo, nhân loại cần đặt thêm các vệ tinh quan sát ở các điểm Lagrange khác như L4, L5 hoặc L3 – nơi có thể quan sát CME từ lúc mới rời khỏi Mặt Trời. Dù chi phí không nhỏ, các nhiệm vụ như vậy được đánh giá là hoàn toàn khả thi trong tương lai gần.

Một hệ thống quan trọng đang hoạt động là GONG (Mạng lưới Dao động Toàn cầu) – gồm 6 kính viễn vọng đặt tại nhiều nơi trên thế giới, theo dõi hoạt động của Mặt Trời gần như liên tục từ những năm 1990. GONG cung cấp hình ảnh cập nhật mỗi phút về bề mặt Mặt Trời, giúp phát hiện các vùng có nguy cơ phun trào mạnh.

Thời tiết vũ trụ hiện vẫn là lĩnh vực chưa được đầu tư tương xứng, dù ngày càng có vai trò quan trọng. Khi thế giới ngày càng phụ thuộc vào vệ tinh, hệ thống định vị và cơ sở hạ tầng điện toàn cầu, một sự kiện giống như Carrington năm 1859 – cơn bão Mặt Trời mạnh nhất từng được ghi nhận – nếu tái diễn, có thể gây thiệt hại lên tới hàng nghìn tỷ USD.

Dù chưa thể dự báo hoàn toàn chính xác, các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực phát triển công cụ và mô hình để sớm nhận diện nguy cơ, nhằm bảo vệ Trái Đất khỏi những tác động cực đoan từ không gian vũ trụ.

Đọc báo điện tử Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng nhanh chóng, thuận tiện và an toàn hơn trên các thiết bị di động với Ứng dụng TNTP&NĐ Online

Tải ngay ứng dụng TNTP&NĐ Online TẠI ĐÂY

Bạn đang đọc bài viết Vì sao thời tiết vũ trụ khó dự đoán? tại chuyên mục Hành Trang của Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng. Mọi thông tin góp ý và chia sẻ, xin vui lòng gửi về hòm thư banbientap@thieunien.vn.

Bài liên quan

Bài Hành Trang khác

Lạc lối giữa sắc thu cổ kính ở Kyoto

Nếu mùa xuân Nhật Bản gắn liền với sắc hồng hoa anh đào, thì mùa thu Kyoto lại mang đến một khung cảnh trầm mặc và sâu lắng. Khi lá phong chuyển sang đỏ, vàng, cam rực rỡ, cố đô như khoác lên mình tấm áo mới, hòa cùng dáng chùa cổ kính, hồ nước tĩnh lặng và con đường rêu phong, tạo nên bức tranh thu khó quên.

6 điểm check-in Trung Thu đẹp rực rỡ tại Hà Nội

Từ con phố lung linh đèn lồng cho đến không gian văn hóa đậm chất truyền thống, Hà Nội đang bước vào mùa trăng rằm rực rỡ. Dưới đây là 6 địa điểm không thể bỏ qua nếu bạn muốn sống trọn mùa Trung Thu với những bức ảnh lung linh, những hoạt động trải nghiệm thú vị...

Top phụ kiện công nghệ nên mang khi xem diễu binh 2/9

Sáng 2/9, Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh hứa hẹn thu hút hàng vạn người dân đổ về trung tâm Hà Nội. Để theo dõi trọn vẹn và ghi lại những khoảnh khắc lịch sử, bạn đừng quên chuẩn bị những phụ kiện công nghệ hữu ích dưới đây.