Trong bối cảnh F1 sống giữa "rừng" F0 xảy ra trong không ít gia đình hiện nay, nhiều người "ngỡ ngàng" vì chung sống và tiếp xúc hàng ngày với bệnh nhân COVID-19 nhưng vẫn "bất tử", chưa từng xét nghiệm dương tính. Câu hỏi đặt ra điều gì đã khiến họ "bất tử" như vậy?
Thực tế đây không chỉ là thắc mắc của F1 mà còn là vấn đề nghiên cứu được nhiều chuyên gia bệnh truyền nhiễm quan tâm, coi đó là "một trong những bí ẩn lớn nhất xuất hiện từ đầu đại dịch đến nay". Dẫu vậy, vẫn có một số cách lý giải được đưa ra như sau:
Trí nhớ của tế bào T và miễn dịch chéo
Hồi tháng trước, nghiên cứu của Đại học Hoàng gia Anh chỉ ra rằng, người có mức tế bào T (tế bào miễn dịch) cao từ những lần nhiễm virus corona dạng cảm lạnh trước đó thì ít khả năng mắc COVID-19.
Tác giả chính của nghiêm cứu, Tiến sĩ Rhia Kundu, Viện Tim phổi Quốc gia Imperial thông tin: "Không phải lúc nào tiếp xúc với nCoV cũng dẫn đến dương tính. Ở một số người, chúng tôi phát hiện lượng tế bào T tồn tại từ trước, được tạo ra vì cơ thể nhiễm virus corona cảm lạnh, có thể chống lại COVID-19".
Cụ thể, những người này đã tiếp xúc với các mầm bệnh từ virus corona khác và có "trí nhớ miễn dịch". "Trí nhớ của tế bào T" sinh ra khi một số người mắc cảm cúm, có thể được kích hoạt lại lúc tiếp xúc với nCoV. Tế bào miễn dịch nhận diện được protein trong bộ máy sao chép của các virus corona nói chung, phản ứng đủ mạnh để đẩy lùi mầm bệnh ở giai đoạn sớm nhất.
Như vậy, những người này (F1) loại bỏ virus khỏi cơ thể trước khi nó gây ra bất cứ tổn thương nào. nCoV không tồn tại trong niêm mạc (mũi hoặc họng) đủ lâu để phát triển thành triệu chứng. Hệ miễn dịch cũng không cần tiết kháng thể, dẫn đến kết quả test nhanh hay PCR đều âm tính.
Tiến sĩ Kundu nhận định đây là một phát hiện quan trọng, song cũng cảnh báo tế bào T chỉ là một hình thức bảo vệ. "Tôi nhấn mạnh không ai phụ thuộc hoàn toàn vào điều này. Cách tốt nhất để bảo vệ bản thân trước COVID-19 vẫn là tiêm phòng đầy đủ, tiêm cả liều tăng cường", ông nói.
Đồng quan điểm trên, Lawrence Young, giáo sư về ung thư tại Đại học Warwick, cho rằng nhiều người có miễn dịch tự nhiên sau các lần mắc cảm lạnh thông thường. Khoảng 20% số ca cảm lạnh là do virus chủng corona. "Song chưa rõ vì sao những người này duy trì mức độ miễn dịch chéo đó lâu đến vậy", ông nói.
Vaccine đóng vai trò quan trọng
Cùng với miễn dịch tự nhiên, vaccine cũng đóng vai trò quan trọng quyết định nguy cơ lây nhiễm nCoV của nhiều người. Vaccine COVID-19 giúp giảm số ca chuyển nặng, nhập viện và tử vong, phần lớn hiệu quả với các biến chủng virus. Tuy nhiên, vaccine không có tác dụng 100% trong ngăn ngừa lây nhiễm. Khả năng miễn dịch từ các mũi tiêm cũng suy yếu theo thời gian. Omicron là biến chủng có thể trốn tránh hàng rào kháng thể.
Andrew Freedman, học giả về bệnh truyền nhiễm tại Trường Y Đại học Cardiff, nhận định một số người không mắc COVID -19 do đã tiêm chủng, từng nhiễm nCoV trước đó hoặc cả hai.
"Chúng tôi biết rằng nhiều người vẫn nhiễm Omicron dù đã tiêm vaccine và cả liều nhắc lại (hầu hết triệu chứng nhẹ). Tuy nhiên, tiêm phòng vẫn làm giảm nguy cơ nhiễm biến chủng. Bên cạnh đó, thể trạng mỗi người cũng khác nhau. Một số người nhiễm virus, số khác thì không dù virus lan nhanh trong cộng đồng", ông nói.
Yếu tố di truyền
Một trong những giải thuyết được đưa ra cho trường hợp F1 "bất tử" là do họ sở hữu bộ gene có cơ chế kháng virus. Tháng 1/2021, chuyên gia Đại học New York và Trường Y Icahn tại Mount Sinai xuất bản một nghiên cứu trên tạp chí Cell cho thấy gene RAB7A ở người là thành phần quan trọng nCoV sử dụng để xâm nhập tế bào.
RAB7A tồn tại trong thụ thể (protein) ACE2. Khi virus lây nhiễm, đầu tiên chúng gắn protein gai của mình với thụ thể này. Ở một số người, đột biến gene RAB7A khiến thụ thể ACE2 không hoạt động. Vì vậy, nCoV không tìm được nơi để gắn kết và đi vào tế bào.
Kết quả âm tính không đúng
Theo một số chuyên gia, các F1 xét nghiệm nhiều lần âm tính có thể do kết quả sai lệch. Trong nghiên cứu của Đại học Hoàng gia Anh, các chuyên gia đã cho 36 thanh niên khỏe mạnh chủ động lây nhiễm virus. Song chỉ một nửa trong đó có kết quả dương tính.
Các tình nguyện viên được tiêm cùng một lượng virus rất thấp và xét nghiệm lấy dịch mũi trong khoảng hai tuần. Trong số 18 người dương tính, 16 người tiếp tục có biểu hiện như cảm lạnh nhẹ, gồm ngạt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi và đau họng.
Thời gian trung bình từ lần đầu tiếp xúc virus đến khi khởi phát triệu chứng là 42 giờ, ngắn hơn đáng kể so với ước tính thông thường (ủ bệnh 5 đến 6 ngày). Sau giai đoạn này, tải lượng virus trong các mẫu gạc lấy từ mũi hoặc cổ họng đã tăng mạnh. Nồng độ virus đạt đỉnh trung bình vào khoảng 5 ngày sau khi nhiễm.
Virus phát triển và đạt đỉnh ở cổ họng sớm hơn đáng kể so với mũi. Vì vậy, trong giai đoạn đầu phơi nhiễm, nếu chỉ xét nghiệm dịch mũi, rất có khả năng F0 sẽ nhận kết quả âm tính giả.
