Cốm vốn được biết đến là một trong những đặc sản của mùa thu Hà Nội. Mỗi khi có dịp đến nơi đây vào mùa thu, nhiều người sẽ dành thời gian để đi tìm mua cốm nhằm lưu giữ một điều gì đó rất riêng của thủ đô nghìn năm văn hiến. Cốm Vòng (cốm làng Vòng) Hà Nội thể hiện cái chất thanh lịch, mang đậm bản sắc của người dân nơi đây.
Theo các bậc cao niên kể lại, cốm làng Vòng đã có từ cách đây cả nghìn năm. Một hôm, khi sữa lúa bắt đầu đọng hình và bông lúa có thể uốn câu thì trời đột nhiên mưa lớn. Đê vỡ khiến nước sông tràn vào, nhấn chìm cả đồng ruộng. Khắp nơi mất mùa, nhân dân đói kém than khóc vang trời.
Tiếc nuối công sức bao tháng ngày chăm lúa của mình bị đổ xuống sông xuống biển, người dân liền ra ruộng lúa đã ngả rạp để mò lấy từng bông lúa non. Sau đó đem về rang khô ăn dần để chống đói. Thật không ngờ, thành phẩm sau khi rang lên không những cứu đói được cả làng mà còn có hương vị thơm ngọt, dẻo dẻo ăn rất lạ miệng.
Từ đó, mỗi năm khi lúa bắt đầu tròn hạt, người dân làng Vòng lại ra cắt lúa về rang lên để ăn lai rai. Đây chính là món quà mà thiên nhiên ban tặng cho người nông dân. Mỗi một hạt cốm dẻo lại mang trong mình hương vị thanh mát của hương sữa non. Cùng với đó là mùi thơm đến độ chỉ cần đi qua một gánh cốm rong đã đủ ngửi thấy thứ mùi nhẹ nhàng, thanh tao.
Khi mà hương hoa sữa tỏa ra khắp các ngõ ngách báo hiệu mùa thu về cũng là lúc người ta rục rịch làm cốm. Làng Vòng lại trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Người thì xát vỏ đãi trấu, người thì giã cốm có khi đến tận đêm khuya vẫn chưa nghỉ tay để kịp sáng sớm có cốm giao đến tận tay khách hàng.
Với những người sành ăn sẽ không bao giờ mua nhiều cốm mà chỉ mua từng chút một, khoảng 100 - 200g để nhâm nhi dần. Bởi độ dẻo của cốm chỉ giữ được trong tầm 1 ngày vì không có chất bảo quản nên muốn để lâu cũng khó. Có người thích ăn cốm đầu vụ vì nó đậm hương sữa lúa, hạt cốm khi ăn cũng non hơn hẳn. Nhưng có người lại thích cốm cuối vụ, vì lúc này hạt cốm mẩy hơn, mình dày và bùi.
Trải qua biết bao biến động và phát triển, người dân không những biết làm ra hạt cốm thơm ngon mà còn biết làm cho nó thêm dẻo, thêm xanh, thêm thơm. Mùi cốm thơm một phần nhờ hương lúa, một phần nhờ lá dứa ướp màu và phần còn lại nhờ lá sen bọc xung quanh nên nó được ướp cả hương đồng gió nội vào từng hạt cốm.
Ngày nay, xã hội ngày càng phát triển, đời sống của người dân cũng được nâng cao. Chúng ta có điều kiện, cơ hội được thưởng thức nhiều món ăn ngon hơn. Nhưng sẽ thật đáng tiếc, nếu không còn nghe thấy tiếng rao bán cốm trên các con phố Hà Nội trong những ngày thu. Bên trong gánh hàng ấy là cốm - một món quà của lúa non.
